Współuzależnienie to trudne do rozpoznania zjawisko, które często pozostaje w cieniu uzależnienia osoby bliskiej. O ile uzależnienie od alkoholu, narkotyków czy leków jest dobrze znane i rozpoznawane przez społeczeństwo, o tyle współuzależnienie często bywa ignorowane lub bagatelizowane. Mimo że jest to problem o dużym wpływie na życie osób współuzależnionych, wielu z nich nie zdaje sobie sprawy z jego obecności w ich codziennym funkcjonowaniu.
Czym jest współuzależnienie?
Współuzależnienie jest stanem emocjonalnym i psychologicznym, który występuje u osób bliskich uzależnionym, którzy angażują się w niezdrową relację z osobą uzależnioną. Przejawia się to przede wszystkim w nadmiernym poświęceniu się dla osoby uzależnionej, zaniedbywaniu własnych potrzeb, a także w przejmowaniu odpowiedzialności za życie drugiego człowieka. Osoby współuzależnione mogą mieć trudności w odróżnieniu swoich emocji od emocji osoby uzależnionej, co prowadzi do chronicznego stresu i problemów emocjonalnych.
Współuzależnienie jest szczególnie niebezpieczne, ponieważ jego ofiary często nie zdają sobie sprawy z istnienia problemu, co utrudnia podjęcie odpowiednich działań w kierunku zmiany. Często także sądzą, że ich pomoc osobie uzależnionej jest niezbędna, podczas gdy w rzeczywistości wzmacnia to tylko destrukcyjne wzorce.
Objawy współuzależnienia
Rozpoznanie współuzależnienia może być trudne, ponieważ osoby współuzależnione często ukrywają swoje problemy lub ignorują je. Istnieje jednak kilka charakterystycznych objawów, które mogą świadczyć o tym, że osoba żyje w relacji współuzależnionej:
- Nadmierna odpowiedzialność – Osoba współuzależniona często czuje się odpowiedzialna za emocje, działania, a nawet zdrowie osoby uzależnionej. Często podejmuje działania, które mają na celu ratowanie drugiego człowieka, np. ukrywa problem, usprawiedliwia zachowanie uzależnionego lub przejmuje za niego obowiązki.
- Zaniedbywanie własnych potrzeb – Współuzależniona osoba często ignoruje własne potrzeby, stawiając potrzeby drugiego człowieka na pierwszym miejscu. Może to dotyczyć zarówno potrzeb emocjonalnych, jak i fizycznych.
- Brak granic emocjonalnych – Osoba współuzależniona często nie potrafi postawić zdrowych granic w relacji. Może to prowadzić do wchodzenia w toksyczne, nierównoważne relacje, gdzie jej emocje są uzależnione od nastrojów i zachowań drugiej osoby.
- Chroniczny stres i napięcie emocjonalne – Współuzależnieni często żyją w stanie ciągłego stresu, ponieważ starają się kontrolować sytuację, która jest poza ich zasięgiem. W wyniku tego pojawiają się problemy zdrowotne, depresja, lęki czy wypalenie emocjonalne.
- Unikanie konfrontacji – Osoby współuzależnione często unikają konfrontacji z osobą uzależnioną, mając obawy przed jej reakcją. Obawiają się również, że wyjawienie prawdy może pogorszyć sytuację.
Rodzaje współuzależnienia
Współuzależnienie może przybierać różne formy w zależności od kontekstu, w którym się pojawia. Warto znać kilka podstawowych rodzajów współuzależnienia, które mogą występować w różnych relacjach:
- Współuzależnienie związane z uzależnieniem od substancji – Najczęściej występuje w przypadku osób, które żyją z kimś uzależnionym od alkoholu, narkotyków czy leków. Osoba współuzależniona staje się “ratownikiem”, który stara się kontrolować sytuację, ukrywać problem przed światem, a także przejmuje odpowiedzialność za uzależnioną osobę.
- Współuzależnienie emocjonalne – W tej formie współuzależnienia osoba angażuje się emocjonalnie w toksyczną relację, w której partner lub bliska osoba wykazuje patologiczne zachowania, np. jest osobą agresywną, manipulującą czy narcystyczną. Osoba współuzależniona poświęca się dla dobra tej osoby, ignorując własne emocje i potrzeby.
- Współuzależnienie finansowe – Jest to sytuacja, w której osoba współuzależniona nadmiernie angażuje się w życie finansowe osoby uzależnionej, np. wspiera ją finansowo, ponosi konsekwencje jej długów czy problemów finansowych, co prowadzi do zaniedbania własnej stabilności.
- Współuzależnienie behawioralne – Dotyczy sytuacji, w których osoba współuzależniona przejmuje kontrolę nad uzależnieniami behawioralnymi, takimi jak hazard, zakupoholizm, uzależnienie od gier komputerowych czy internetu. Osoba współuzależniona stara się minimalizować skutki tych zachowań, np. płacąc długi, ukrywając problem przed otoczeniem.
Terapia dla współuzależnionych – leczenie współuzależnienia
Leczenie współuzależnienia jest procesem wymagającym profesjonalnej pomocy. Terapia współuzależnienia ma na celu przerwanie destrukcyjnych wzorców zachowań i odbudowę zdrowych granic w relacjach interpersonalnych. W terapii współuzależnienia ważne jest zrozumienie mechanizmów współuzależnienia oraz nauka radzenia sobie z emocjami, które mogą być wynikiem życia z osobą uzależnioną.
Terapia współuzależnienia odbywa się najczęściej w ośrodkach terapii uzależnień, w tym w prywatnych ośrodkach leczenia uzależnień. Proces terapii obejmuje:
- Rozpoznanie problemu – W pierwszym etapie terapia skupia się na uświadomieniu osoby współuzależnionej, że jej zachowania są niezdrowe, a nadmierna odpowiedzialność za drugą osobę jest szkodliwa dla jej własnego zdrowia psychicznego.
- Praca nad granicami – W terapii współuzależnienia szczególną uwagę przykłada się do wyznaczania zdrowych granic emocjonalnych i fizycznych. Pomaga to osobie współuzależnionej w odzyskaniu kontroli nad swoim życiem, stawianiu własnych potrzeb na pierwszym miejscu oraz nauczeniu się, jak nie przejmować odpowiedzialności za działania innych.
- Poprawa samoopieki – W terapii współuzależnienia ważnym elementem jest praca nad budowaniem poczucia własnej wartości, nauka dbania o siebie i swoich potrzeb.
- Wsparcie emocjonalne – Terapia indywidualna i grupowa daje osobom współuzależnionym przestrzeń do rozmowy o swoich emocjach i przeżyciach. Sesje grupowe, jak i konsultacje z terapeutą, pomagają w procesie zdrowienia.
Współuzależnienie – leczenie uzależnień: podsumowanie
Współuzależnienie to zjawisko, które dotyczy osób żyjących w relacjach z osobami uzależnionymi, a jego skutki mogą być bardzo poważne, wpływając na zdrowie psychiczne, emocjonalne i fizyczne osoby współuzależnionej. Terapia współuzależnienia ma na celu przerwanie tych destrukcyjnych wzorców, umożliwiając odzyskanie równowagi emocjonalnej i rozpoczęcie procesu zdrowienia. Jeżeli rozpoznajesz objawy współuzależnienia u siebie lub w bliskiej osobie, warto skorzystać z profesjonalnej pomocy. Prywatny Ośrodek Leczenia Uzależnień Twoje Życie lub specjalistyczny ośrodek terapii współuzależnienia może pomóc w przezwyciężeniu trudności i odzyskaniu kontroli nad życiem.
Przeczytaj nasz ostatni wpis Choroby spowodowane przez alkohol – jak nadmierne picie wpływa na zdrowie?
